ยาชีววัตถุ (Biologics)
ยาชีววัตถุ หรือ Biologics เป็นยาใหม่ในการรักษา "ริดสีดวงจมูก" ชนิดกลับเป็นซ้ำ ซึ่งผู้ป่วยที่เป็น โรคไซนัสอักเสบเรื้อรังชนิดมีริดสีดวงจมูก (CRSwNP) อาจเคยมีความรู้สึกของการคัดจมูก หายใจไม่สะดวก การสูญเสียการรับกลิ่น และต้องวนเวียนอยู่กับการใช้ยาพ่นจมูก, การทานยาสเตียรอยด์ หรือแม้กระทั่งการผ่าตัด แต่สุดท้ายริดสีดวงจมูกก็กลับมาเป็นซ้ำอีก ปัจจุบันวงการแพทย์โรคจมูกมีทางเลือกใหม่ที่ได้ผลดีมากสำหรับผู้ป่วยกลุ่มนี้ครับ
ยาชีววัตถุคืออะไร?
จินตนาการว่าร่างกายของเรามี "สวิตช์" ที่คอยเปิด-ปิดระบบการอักเสบ ในผู้ป่วยที่เป็นริดสีดวงจมูกชนิดรุนแรง สวิตช์เหล่านี้มักจะถูก "เปิดค้าง" ไว้ ทำให้เกิดการอักเสบชนิดหนึ่ง (เรียกว่า Type 2 Inflammation) ตลอดเวลา จนเยื่อบุจมูกบวมและกลายเป็นริดสีดวงจมูก ยาแบบดั้งเดิม เช่นสเตียรอยด์ จะเข้าไปปิดสวิตช์ทุกตัวแบบไม่เจาะจง ซึ่งอาจส่งผลข้างเคียงต่อระบบอื่นๆของร่างกายได้ แต่ยาชีววัตถุเป็นโปรตีนสังเคราะห์ที่ทำหน้าที่เหมือนกุญแจ ที่จะเข้าไปปิดสวิตช์ตัวที่ก่อปัญหาโดยไม่ยุ่งกับสวิตช์ตัวอื่นๆ โดยในปัจจุบันมียาชีววัตถุหลายๆตัวในตลาด เช่น dupilumab mepolizumab omalizumab benralizumab tepezelumab ซึ่งมีความสามารถในการปิดสวิตช์แตกต่างกันไปตามกลไก และอาจจะส่งผลต่อผลลัพธ์ที่แตกต่างกัน
ยาทำงานอย่างไร?
ผมขอยกตัวอย่าง "dupilumab" ซึ่งเป็นยาชีววัตถุตัวหนึ่งที่ได้รับการยอมรับและใช้กันแพร่หลาย ยานี้จะเข้าไปขัดขวางการทำงานของสารก่อการอักเสบตัวสำคัญ 2 ตัว คือ อินเตอร์ลิวคิน-4 (IL-4) และ อินเตอร์ลิวคิน-13 (IL-13) ซึ่งเป็นเหมือนตัวการหลักที่สั่งให้ร่างกายสร้างริดสีดวงจมูกและทำให้เกิดอาการภูมิแพ้ เมื่อยานี้เข้าไปบล็อกสารทั้งสองตัว การอักเสบในโพรงจมูกและไซนัสจะลดลงทำให้:
ก้อนริดสีดวงจมูกมีขนาดเล็กลง
อาการคัดจมูกลดลง หายใจได้โล่งขึ้น
การรับกลิ่นที่สูญเสียไป อาจจะสามารถกลับคืนมาได้
ลดความจำเป็นในการใช้ยาสเตียรอยด์ชนิดรับประทาน
ลดโอกาสที่ต้องกลับไปผ่าตัดซ้ำ
ใครคือคนที่เหมาะกับการรักษาด้วยยาชีววัตถุ?
ยานี้ไม่ใช่ทางเลือกแรกสำหรับผู้ป่วยทุกคน แต่เป็นทางเลือกที่สำคัญมากสำหรับผู้ป่วยที่มีอาการรุนแรงและเข้าเกณฑ์ต่อไปนี้:
เป็นไซนัสอักเสบเรื้อรังและมีริดสีดวงจมูก ทั้งสองข้าง
จำเป็นต้องใช้ยาสเตียรอยด์ชนิดรับประทานบ่อยครั้งเพื่อควบคุมอาการ
เคยผ่าตัดริดสีดวงจมูกมาแล้วอย่างดี แต่ก็ยังกลับมาเป็นซ้ำ
มีอาการที่กระทบกับคุณภาพชีวิตเยอะ และ/หรือ มีอาการอื่นๆ ร่วมด้วย เช่น โรคหืดชนิดรุนแรง หรือโรคภูมิแพ้ผิวหนัง
วิธีการรักษาและสิ่งที่ต้องพิจารณา
รูปแบบยา: ยาฉีดเข้าใต้ผิวหนัง โดยแพทย์จะนัดมาฉีดเป็นระยะ อย่างสม่ำเสมอ
ผลลัพธ์: ผู้ป่วยส่วนใหญ่จะเริ่มเห็นผลการรักษาที่ดีขึ้นอย่างชัดเจนภายในไม่กี่เดือน ทั้งในเรื่องการหายใจและการรับกลิ่น
ข้อควรพิจารณาที่สำคัญ: ค่าใช้จ่ายยังสูงมาก และยังไม่ครอบคลุมในสิทธิการรักษาพยาบาลส่วนใหญ่ของประเทศไทย (ข้อมูล ณ กันยายน 2568) จึงจำเป็นต้องปรึกษาเรื่องค่าใช้จ่ายกับทางโรงพยาบาลอย่างละเอียด
ตามทฤษฏีคือต้องฉีดไปตลอด หรืออย่างน้อยหนึ่งปีขึ้นไป เมื่อหยุดแล้วตัวโรคก็มีโอกาสกลับมาเป็นอีก
ยาชีววัตถุถือเป็นการปฏิวัติการรักษาริดสีดวงจมูกสำหรับผู้ป่วยกลุ่มที่อาการรุนแรงและรักษายาก มันเป็นการรักษาที่ตรงจุดและแก้ปัญหาที่ต้นเหตุของการอักเสบ ช่วยให้ผู้ป่วยจำนวนมากมีคุณภาพชีวิตที่ดีขึ้น แต่ยังมีข้อจำกัดเรื่องราคาและความต่อเนื่องในการฉีดครับ
วิรัช จิตสุทธิภากร