โรคจมูกอักเสบจากภูมิแพ้ (Allergic Rhinitis) เป็นภาวะที่ ระบบภูมิคุ้มกันตอบสนองต่อสารก่อภูมิแพ้ เช่น ไรฝุ่น เกสรดอกไม้ รังแคสัตว์ หรือเชื้อรา ทำให้เยื่อบุจมูกอักเสบเรื้อรัง ส่งผลให้มีอาการ คัดจมูก น้ำมูกใส คันจมูก และจามบ่อย ๆ โรคนี้ไม่ใช่เกิดจากความผิดปกติของโครงสร้างโพรงจมูก แต่เป็นปัญหาจากระบบภูมิคุ้มกันและการอักเสบเรื้อรัง
การรักษามาตรฐานของโรคจมูกอักเสบจากภูมิแพ้ คือ
การหลีกเลี่ยงสารก่อภูมิแพ้
การใช้ยา เช่น สเตียรอยด์พ่นจมูก ยาต้านฮิสตามีน ยาลดบวมจมูก
ภูมิคุ้มกันบำบัด (Allergen immunotherapy, AIT) ซึ่งเป็นการปรับระบบภูมิคุ้มกันให้ตอบสนองต่อสารก่อภูมิแพ้น้อยลง
แม้ว่าโรคจมูกอักเสบจากภูมิแพ้จะไม่สามารถรักษาให้หายขาดได้ด้วยการผ่าตัด แต่ในบางกรณี แพทย์อาจแนะนำการผ่าตัดเพื่อแก้ไขปัญหาที่ทำให้อาการรุนแรงขึ้นหรือดื้อต่อการรักษาด้วยยา ได้แก่
ไส้กรองจมูกบวมโตเรื้อรัง (Inferior turbinate hypertrophy)
ผู้ป่วยบางรายมีเยื่อบุจมูกบวมโตมากจนทำให้โพรงจมูกตีบ หายใจไม่สะดวก แม้จะใช้ยาก็ยังมีอาการ
การผ่าตัด เช่น Turbinate reduction หรือ Radiofrequency ablation ช่วยลดขนาดเยื่อบุจมูก ทำให้โพรงจมูกโล่งขึ้น
ผนังกั้นจมูกคด (Deviated nasal septum)
หากผนังกั้นจมูกเอียงหรือคด อาจทำให้ลมผ่านไม่สะดวกและขัดขวางการออกฤทธิ์ของยาพ่น
การผ่าตัดแก้ไขผนังกั้นจมูก (Septoplasty) ช่วยให้โพรงจมูกเปิดกว้างขึ้น
โรคร่วม เช่น ไซนัสอักเสบเรื้อรัง (Chronic Rhinosinusitis)
ผู้ป่วยบางรายมีโรคไซนัสอักเสบร่วมกับภูมิแพ้
การผ่าตัดส่องกล้องไซนัส (Endoscopic Sinus Surgery: ESS) อาจจำเป็นเพื่อระบายไซนัส ลดการอักเสบ และเพิ่มประสิทธิภาพของยารักษาภูมิแพ้
ในผู้ป่วยบางรายที่มีอาการคัดจมูกหรือน้ำมูกไหลเรื้อรัง
ดื้อต่อการรักษาด้วยยา แพทย์อาจพิจารณาการผ่าตัดที่เกี่ยวข้องกับเส้นประสาทที่ไปเลี้ยงโพรงจมูก ได้แก่ Vidian neurectomy เป็นการตัดเส้นประสาท Vidian nerve ซึ่งเป็นเส้นประสาทหลักที่ควบคุมการหลั่งของต่อมในโพรงจมูก ผลที่คาดหวังคือ ลดอาการน้ำมูกไหลและคัดจมูก อย่างไรก็ตาม มีข้อควรระวัง เช่น อาจทำให้เยื่อบุตาแห้ง น้ำตาลดลง เนื่องจากเส้นประสาทนี้เกี่ยวข้องกับต่อมน้ำตาด้วย
Posterior nasal nerve (PNN) neurectomy เป็นเทคนิคที่จำเพาะกับเส้นประสาทของจมูกมากกว่า ทำได้ยากกว่าเพราะเส้นประสาทมีขนาดเล็กและมีจำนวนมากกว่าหนึ่ง โดยหมอจะไปตัดเส้นประสาทที่ไปเลี้ยงเยื่อบุภายในโพรงจมูก เพื่อลดการสร้างน้ำมูก ผลที่คาดหวังคือ ลดน้ำมูกไหลและคัดจมูกคล้ายกับ Vidian neurectomy แต่มีผลข้างเคียงเรื่องตาแห้งน้อยกว่า
ไม่ว่าจะเป็นวิธีใดก็ตาม การผ่าตัดไม่สามารถรักษาภูมิแพ้ให้หายขาด เป็นเพียงการเสริมการรักษาเพราะสาเหตุหลักมาจากระบบภูมิคุ้มกัน ไม่ใช่โครงสร้างจมูก
การผ่าตัดในโรคจมูกอักเสบจากภูมิแพ้สามารถช่วยลดอาการคัดจมูกและน้ำมูกไหลได้ผลดีมาก ทำให้ผู้ป่วยหายใจสะดวกและใช้ชีวิตได้สบายขึ้น
ผู้ป่วยยังจำเป็นต้องใช้ยาอย่างต่อเนื่อง และควบคุมสิ่งแวดล้อมเพื่อหลีกเลี่ยงสารก่อภูมิแพ้
วิรัช จิตสุทธิภากร